1.1 MENA Bölgesi Bankaları ile Ülkemiz Bankaları Arasındaki Uyuşmazlıklar
MENA Bölgesi’nde faaliyet gösteren bankalar ile ülkemizde faaliyet gösteren bankalar birbirlerinin riskini almak istememektedir. Aşağıda ülkeler bazında söz konusu uyuşmazlıklara kısaca değinilmiştir.
Cezayir bankaları ile ülkemiz bankaları arasındaki problemlerin kaynağı olarak, her iki ülkenin geçmişte yaşadığı ekonomik ve özellikle Cezayir tarafının yaşamış olduğu siyasi istikrarsızlık gösterilse de, ana sebep her iki ülkenin teminat gayri nakdi kredilerden mektuplarına karşı uyguladıkları dahili mevzuatlarından kaynaklanmaktadır. Her iki tarafında kendi çıkarları açısından riske girmemek konusunda haklı olduğu noktalar bulunmaktadır.
Türk Bankaları, teminat mektubu işlemlerinde muhabir bankalarına karşı tarafın ilk resmi tazmin talebinde sorgusuz sualsiz tazmin talebini yerine getireceklerini taahhüt etmelerine rağmen, daha sonra lehine teminat mektubu verilen bir firmanın yerel mahkemelerden sağladıkları ihtiyati tedbir kararları ile bu taahhütlerini yerine getiremez duruma düşmektedirler. Bu durum, hem Türk bankalarını olumsuz yönde etkilemekte, hem de Uluslararası Tahkim Anlaşması’nın ruhuna aykırı bir uygulama olarak karsımıza çıkmaktadır. Bu çerçevede, çözüm olarak yurtdışına verilen teminat mektupları konusunda ihtiyati tedbir aldırma prosedürleri zorlaştırılabilir ve bu şekilde bu hakkın, kötü niyetli kişilerce amacı dışında kullanma girişimlerinin önüne geçmek mümkün olabilir. Sonuç olarak Cezayir bankaları Türk bankalarının gönderdiği harici garantileri kabul etmediğinden Türk firmaları üstlendikleri projeler kapsamında vermek zorunda oldukları kati ve avans teminat mektuplarını Avrupa Bankaları üzerinden düzenletmek zorunda kalmaktadırlar. Ayrıca; Cezayir Bankaları uluslararası akreditif uygulamaları ve kurallarını dikkate almamaktadır. (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Cezayir Ülke Bülteni 2008, 23)
Irak bankacılık sistemi ile bankalarımız arasındaki başlıca problemleri akreditiflerin açılmasındaki gecikmeler ve para transferleri teşkil etmektedir.(Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Irak Ülke Bülteni 2010, 25)
Türk bankaları ile İran bankaları arasında muhabirlik ilişkisi son derece zayıftır. Ülkemiz ile İran arasında bankacılık alanında oluşturulacak işbirliği (iki ülke bankalarının karşılıklı şube açması gibi) dış ticaret ve müteahhitlik alanlarında ülkemize büyük bir avantaj ve rekabet gücü kazandıracağı düşünülmektedir(Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu İran Ülke Bülteni 2010, 17)
Katar bankaları, Türk bankaları tarafından verilen teminat mektuplarını kabul etmemekte, firmalarımız üçüncü bankalar aracılığıyla işlemlerini gerçekleştirmektedir. Türk firmaları özellikle her iki ülke bankalarının ayrı ayrı komisyon almaları nedeniyle maliyetlerin yükseldiğini belirtmektedir. Halihazırda herhangi bir Türk bankasının Katar’da şubesi bulunmamaktadır. Türk firmaları teminat mektubu sorununu Doha Bankası’nın Türkiye’de bulunan şubesi aracılığı ile gidermektedir. (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Katar Ülke Bülteni 2010, 29)
Libya ve Türk bankalarının teminat mektuplarının kabulü gibi konularda yaşanan problemler, Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve Devlet Bakanı Sayın Zafer Çağlayan’ın katılımlarıyla 23-25 Kasım 2009 tarihlerinde Libya’ya düzenledikleri ziyaret neticesinde, T.C. kamu bankalarının verdikleri teminat mektuplarının Libya Bankaları tarafından kabulüne kararı ile çözülmüştür. (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Libya Ülke Bülteni 2010, 14)
Türkiye’de, Suriye ile bankacılık işlemlerini yürüten çok sınırlı sayıda banka bulunmaktadır. Türk Bankalarının da Suriye bankaları lehine kredi limitlerinin yeterli olmaması nedeniyle ihracatçı firmaların akreditif ve teyit işlemlerinde sıkıntılar yaşanmaktadır. Suriye’ye yapılan ihracatlarda, Türk ihracatçıların kontrat gereği tüm taahhüt ve sorumluluklarını yerine getirmesine rağmen verilen kat’i teminat mektupları gerekçesiz olarak iade edilmemektedir. Genelde büyük rakamlara tekabül eden bu teminatların geri alınamaması ve kapanmayan teminat mektubu nedeniyle kredi hatları dolu kalmakta ve yeni teminat mektuplarına yer açılamamakta, ayrıca geri verilmeyen teminat mektubu nedeniyle firmalar bankalara komisyon ödemeye devam etmektedir.(Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Suriye Ülke Bülteni 2010, 22)
Çoğu MENA ülkesinde olduğu gibi Türk bankalarının verdiği teminat mektupları Suudi Arabistan makamlarınca da kabul edilmemektedir. (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Suudi Arabistan Ülke Bülteni 2010, 19)
Akın, Cihangir. Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma. istanbul: Kayıhan Yayınları, 1986.
Altuğ, Osman. Banka İşlemleri Muhasebesi. İstanbul: Türkmen Kitapevi, 2000.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu madde 7. «Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, madde.7.» 2006.
Başoğlu, Ufuk, Ali Ceylan, ve İlker Parasız. Finans, Teori-Kurum-Uygulama. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2009.
Bono. 2010. http://muhasebeturk.org/ecopedia/383-b/1448-bono-nedir-ne-demek-anlami-tanimi.html (05 20, 2010 tarihinde erişilmiştir).
Burton, Mureen, Reynold Nesiba, ve Bruce Brown. An Introduction to Financial Markets and Institutions. New York: M.E. Sharpe Pres, 2010.
Canbaş, Serpil, ve Hatice Doğukanlı. Finansal Pazarlar. Adana: Karahan Kitabevi, 2007.
Canbaş, ve Doğukanlı. 2007.
Cevat, Sarıkamış. Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar. Eskişehir:: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2008.
Çeker, Mustafa. «Kıymetli Evrakın Türleri.» www.cu.edu.tr. 2010. www.cu.edu.tr/.../3 %20 KIYMETLİ %20EVRAKIN %20 TÜRLERİ.ppt (05 20, 2010 tarihinde erişilmiştir).
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Cezayir Ülke Bülteni. Cezayir Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2008.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Fas Ülke Bülteni. Fas Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2008.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Irak Ülke Bülteni. Irak Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu İran Ülke Bülteni. İran Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Katar Ülke Bülteni. Katar Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Kuveyt Ülke Bülteni. Kuveyt Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Libya Ülke Bülteni. Libya Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurul, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Lübnan Ülke Bülteni. Lübnan Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Suriye Ülke Bülteni. Suriye Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Suudi Arabistan Ülke Bülteni. Suudi Arabistan Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Tunus Ülke Bülteni. Tunus Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Umman Ülke Bülteni. Umman Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Ürdün Ülke Bülteni. Ürdün Ülke Bülteni. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, 2010.
Dünya Ülke Doyası. Ayrıntılardaki Libya. İstanbul: Dünya Süper Veb Ofset, 2010.
erişim:20.05.2010. borsa.terimleri. http://borsa.terimleri.com/Devlet_Ic_Borclanma_Senetleri.html (05 2010, 20 tarihinde erişilmiştir).
Gülkaya, Musa. «Mısır Ülke Raporu.» www.kobishowroom.com. 2009. http://www.kobishowroom.com/images/stories/Ulke_Raporlari/Misir_Ulke_Raporu.PDF (01 2011, 17 tarihinde erişilmiştir).
http://notoku.com/. http://notoku.com/01-finansal-sistem-finansal-kurumlar-ve-bankalar/ (11 11, 2010 tarihinde erişilmiştir).
http://www.egeliihracatcilar.com/Images/Menu1-Page//Ulke_Raprou-M%C4%B1s%C4%B1r-IGEME-2008_00002724pdf_00002741pdf_00002921.pdf erişim: 18.11.2010. www.egeliihracatcilar.com. http://www.egeliihracatcilar.com/Images/Menu1-Page//Ulke_Raprou-M%C4%B1s%C4%B1r-IGEME-2008_00002724pdf_00002741pdf_00002921.pdf (11 2010, 18 tarihinde erişilmiştir).
http://www.muhasebedersleri.com/ticari-belgeler/cek.html erişim:20.05.2010. http://www.muhasebedersleri.com/ticari-belgeler/cek.html (05 20, 2010 tarihinde erişilmiştir).
http://www.musavirlikler.gov.tr/altdetay.cfm?AltAlanID=2822&dil=TR&ulke=BAH erişim: 23.11.2010. http://www.musavirlikler.gov.tr/altdetay.cfm?AltAlanID=2822&dil=TR&ulke=BAH (11 2010, 23 tarihinde erişilmiştir).
İyiler, Zeynep. «Mısır Ülke Raporu.» www.egeliihracatcilar.com. 2006. http://www.egeliihracatcilar.com/Images/Menu1-Page//Ulke_Raprou-M%C4%B1s%C4%B1r-IGEME-2008_00002724pdf_00002741pdf_00002921.pdf (11 2010, 18 tarihinde erişilmiştir).
Konuralp, Gürel. Sermaye Piyasaları Analizler Kuramlar ve Portföy Yönetimi. Alfa Yayınları, 2001.
Küçükkocaoğlu, Güray. Başkent Üniversitesi. 2010. www.baskent.edu.tr/~gurayk/finpazcuma17.doc (12 23, 2010 tarihinde erişilmiştir).
—. «İslami Bankalar ve İslami Finans Kurumları.» 2010. http://www.baskent.edu.tr/~gurayk/finpazcuma17.doc (06 2010, 28 tarihinde erişilmiştir).
Misir_Ulke_Raporu.PDF erişim:17.01.2011. www.kobishowroom.com. http://www.kobishowroom.com/images/stories/Ulke_Raporlari/Misir_Ulke_Raporu.PDF (01 2011, 17 tarihinde erişilmiştir).
Rose, Peter S., ve Milton H. Marqouis. Money and Capital Markets. International Edition. New York: McGraw-Hill, 2009.
Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzu. Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzu. İstanbul: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, 2006.
Şakar, Ünal. Araçları Kurumları ve İşleyişi ile Sermaye Piyasası. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1990.
Şenyüz, Doğan. İşletme Hukuku. Bursa: Ekin Kitabevi, 2005.
T.C Manama Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği. Bankacılık Sistemi. 2010. http://www.musavirlikler.gov.tr/altdetay.cfm?AltAlanID=2822&dil=TR&ulke=BAH (11 2010, 23 tarihinde erişilmiştir).
T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi İsrail Ülke Raporu. İsrail Ülke Raporu. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2009.
T.C. Kahire Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği. «Mısır Arap Cumhuriyetinin Mevcut Ekonomik Durumu, Dış Ticareti, Türkiye ile Ticari İlişkileri, Genel Yatırım Ortamı, Son Dönemde Türk Yatırımlarında Kaydedilen Gelişmeler ve İkili Ticaret ve Yatırım İlişkilerinde Karşılaşılan Sıkıntılar Hakkında Not.» Mısır Arap Cumhuriyetinin Mevcut Ekonomik Durumu, Dış Ticareti, Türkiye ile Ticari İlişkileri, Genel Yatırım Ortamı, Son Dönemde Türk Yatırımlarında Kaydedilen Gelişmeler ve İkili Ticaret ve Yatırım İlişkilerinde Karşılaşılan Sıkıntılar Hakkında Not. 2009.
Tunay, K. Batu. Finansal Sistem Yapısı, İşleyişi, Yönetimi ve Ekonomisi. İstanbul: Birsen Yayınevi, 2005.
Türk Finans Sisteminde Katılım Bankaları. Türk Finans Sisteminde Katılım Bankaları. İstanbul: TKBB, 2008.
Türk Ticaret Kanunu madde 688.
Türkiye İş Bankası. Muhasebe. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2005.
Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği. «Mısır Sermaye Piyasası.» Düzenleyen Efsun Ayça Değertekin. Sermaye Piyasasında Gündem, 5 2008: 8-17.
Türkiye Sermaye Piyasası Kuruluşları Birliği. «Sermaye Piyasasında Gündem.» www.tspakb.org.tr. 2008. (2010 tarihinde erişilmiştir).
Weaver, Samuel C., ve Fred J. Weston. Finance and Accounting For Nonfinancial Managers. New York: The Mcgraw-Hill Pres, 2001.
Yalçıner, Barbaros. www.aktuerya.hacettepe.edu.tr. 15 10 2010. http://www.aktuerya.hacettepe.edu.tr/duyurular/seminerler/risk_gunleri/6.pdf (3 11, 2011 tarihinde erişilmiştir).
Yılmaz, Nihat Osman. «Faizsiz Bankacılık İlkeleri ve Katılım Bankacılığı.» Antalya: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2010.
Yılmaz, Türkan. Bilgi Toplumuna Geçiş Sürecinin Türkiye’de Finansal Piyasalar Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2006.