1.ARAŞTIRMA KONUSUNUN TESPİTİ
Bu yazıdan faydalanıyorsanız şu atfı yapınız. Sayım, Ferhat. (2017), Sosyal Bilimlerde Araştırma ve Tez Yazım Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s.31-47
Özellikle lisansüstü eğitim alan kişiler olmak üzere araştırma, tez, ödev vb. faaliyet yürüten herkes için çok önemli bir nokta olan, tez-proje-araştırma konusu çoğu zaman çok düşünülmeksizin ve sistem gözetilmeksizin belirlenmektedir. Hatta çoğu zaman konu belirleme işi süre bitimine yakın aceleyle tamamlanmaktadır. Bu durum verimsizliğin baş kaynaklarından biri olup ülke için önemli zaman ve kaynak kaybı olarak görülmelidir.
Araştırma geliştirme faaliyetlerinin başarıya ulaşmasında azim kadar önemli iki faktörün sistem geliştirme ve sabır olduğu ifade edilebilir. Araştırma faaliyetlerinde ihtiyaçların tespiti ve fikir oluşumundan itibaren her safhanın ayrı tanımlanması, sistem kurmayı kolaylaştırabilir. İyi tasarlanması gereken safhalardan biri de araştırma konusunun ve sınırlarının tespiti safhasıdır. Safhaların bir sisteme bağlanması ve raporlanması gerekmektedir. Bu raporlama ve kontrol sistemi sadece sosyal bilimler için değil aynı zamanda mühendislik dalları için de geçerlidir. Bu çerçevede mühendislik dallarında araştırma yapan öğrenci ve araştırmacıların da raporlama konusunda yetiştirilmesi ya da bu konuda desteklenmesi gerekmektedir.
Çalışmalarda öncelikle ihtiyaç tespitinden yola çıkılması yerinde olacaktır. Sonrasında ihtiyaç-konu ile ilgili literatür taramaları gerçekleştirilmelidir. Daha sonra ise araştırma ihtiyacını gidermede kullanılabilecek alternatif yolun düşünülmesi ve tasarlanmasına geçilmelidir.
1.1.Tez-Proje Konu Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Konu Tespitinde çok çalışılmış ve klasikleşmiş konuların sizi farklılaştırmayacağını ve katma değerinin daha az olacağını unutmayın.
Yeni ya da az çalışılmış, güncel, uygulamaya dönük bir konu bazı avantajlar sağlar. Böyle bir konu seçmeniz durumunda hazırlayacağınız güzel bir çalışma size birtakım geri dönüşlerde bulunabilecektir. Bu geri dönüşler şu şekilde olabilir;
• Uzmanlaşma
• O konuda aranan isim olma
• Kolay ve çabuk yayınlatma imkanı
• Telif ücreti
• O konuda eğitimler verme v.b.(Bu ve benzeri hedefleriniz yoksa iç tatmini hedefleyebilirsiniz.)
1.2.Fizibilite ve Yeterlilik Değerlendirmesi
Emeğinizi boşa gitmemesi için mutlaka çalışmanızın araştırmaya değer olması gerekmektedir. Bu değeri taşıdığına kendinizi tam olarak inandırmadan yola çıkmanız çok anlamlı değildir. Bunu tespit etmek için fizibilite çalışması yapmanız iyi olacaktır. Fizibilite çalışmasında şu hususları (Thomas, 2004, s. 79-80) araştırın.
· Verilere ulaşılabilirlik.
· Araştırma planının uygulanabilirliği.
· Yeterli zaman olup olmadığı.
· Araştırma için uygun yeteneklerinizin olup olmadığı.(İstatistik ve model test etme bilgisi yeterli olmayan bir araştırmacının yoğun istatistik ve model kullanımına bağlı bir araştırmaya kalkışması)
· Yeterli maddi kaynağa sahip olunup olmadığı.(Eğer gerekiyorsa seyahatler, ya da belli sayıda anket uygulaması vb. için gerekli kaynağın varlığı)
· Kabul edilebilir risk derecesi. (Araştırma ile ilgili hedeflerinizi ve sorularınızı yazarken, sonuçlandırabileceğinizden emin olmadığınız hedeflerin yanı sıra emin olduğunuz hedefleri de yazmak suretiyle kendinizi güvenceye alın.)
1.3.Araştırma Konusunun ve Fikrinin Seçilmesi
Konuyu ana hatlarıyla belirlerken aşağıdaki diyagramlardaki yönergeleri izleyebilirsiniz.
Bu kısımı kitaptan görüntüleyebilirsiniz.
Bazı araştırmacılar, konu belirleme aşamasında çalıştıkları sektörü, iş tanımını, bilgilere erişim durumunu, bu çalışmayı bitirince ne elde edeceği ya da ne yapmak istediği gibi soruları kendisine sormadan bir konu peşinde koşabilmektedir. Özellikle çalışmakta olan ve kariyer planı ana hatlarıyla ortaya çıkmış kişilerin kendi alanları dışında konu seçmelerinin bazı riskleri vardır. Seçtikleri bu çalışmaları bitirememe ya da bitirse bile sonrasında bunların kullanılmaması söz konusu olabilmektedir. Bu duruma dikkat edilmelidir.
1.4.Konuyu Sınırlandırma
Bir ana konu belirlemek/düşünmek yeterli değildir. Bu konunun araştırma konusu olabilmesi için sınırlandırılması ve gerekçelendirilmesi sağlanmalıdır.
İlk düşündüğünüz konuyu sınırlandırmak ve gerekçelendirmek için şu adımları izleyebilirsiniz.
Bu kısımı kitaptan görüntüleyebilirsiniz.
1.5.Problemi Tanımlama
Tespit ettiğiniz araştırma gerekçesi hakkında daha fazla detay bilgi verin. Bu detaylandırma aşağıda hazırlanan örneklendirme ile şu adımları içerebilir. ()
1.6.Araştırma Hedefleri ve Soruları
Yazmakta olduğunuz araştırma önerisinde bu başlığın altını dört adımda doldurabilirsiniz. Aşağıda buna ilişkin örnek hazırlanmıştır.
1. Araştırmanın Hedefleri
2. Araştırmanın Soruları
3. Araştırmanın Hedeflerinin Soru Halinde İfadesi
4. Araştırmanın Sorularının Hedef Olarak İfade Edilmesi
Örnek: "Çoğu “kobi”nin şu... unsurlardan kaynaklı başarısızlık sonucu yeterli büyüklüğe ulaşamadığı ve kapandığı" hipotezine dayalı olarak kurgulanmak istenen bir araştırma.
1. Çalışma, girişimcilerin işletmelerini kurarken nelere dikkat ederek büyüyebilecekleri ve başarısızlık riskini azaltabileceklerini bulmayı hedeflemektedir.
2. Aşağıdaki sorular yukarıdaki hedefi gerçekleştirmede rehberlik etmek üzere kurgulanmıştır.
a) “Kobi”lerin kuruluşuna ilişkin kaçınılması önerilen yanlış yaklaşımlar nelerdir.
b) Girişimciler bu yanlış yaklaşımları niye uygulamaktadır / nasıl kaçınabilirler.
3. a) Girişimcilerin, işletme kuruluşu sırasındaki yaygın-yanlış yaklaşımları öğrenmelerinin büyüme hedefini sağlamaya katkısı olur mu?
b) İşletmenin kuruluşu sırasındaki yaygın-yanlış yaklaşımların öğrenilmesi ilerideki başarısızlık riskini azaltmada faydalı olur mu?
4. a) Çalışmada sorulan “kaçınılması önerilen yanlış yaklaşımlar niye uygulanmaktadır?/Nasıl kaçınılabilir” sorusuna “işletmelerin neyi yanlış uyguladıkları ya da uygulamadıklarını bulma” hedefi doğrultusunda cevap aranacaktır.
b) Çalışmada sorulan “kuruluş sırasında kaçınılması önerilen yanlış yaklaşımlar nelerdir” sorusuna “işletmelerin büyüme hedefi için nasıl bir başlangıç yapması gerektiğinin tespit edilmesi” hedefi doğrultusunda cevap aranacaktır.
1.7.Konu Tespitine Yönelik Çalışma
Lisansüstü ve diğer öğrencilerin çoğu konu tespitinde sıkıntı yaşayabilmektedir. Bir yandan da hazırlayacakları tez, proje ya da araştırma dosyası
nın işlevselliğinin yüksek olmasını, gündemi yakalamasını ve tartışılarak çözüm önerilerine kaynaklık etmesini isterler. Böyle bir sonuca ancak doğru konuyu seçerek ve iyi bir çalışma ortaya koyarak varılabilecektir. Ama öncelik doğru konuyu seçmekten geçmektedir. Doğru konuyu seçebilmeniz için öncelikle çevrenizde olan bitenleri, konuşulan konuları, çözüm aranan sorunları bilmeniz gerekmektedir. Alanınız sosyal bilimler de olsa, mühendislik ya da sanat alanları da olsa öncelikle sorunlar hakkında bilgi sahibi olmanız gerekmektedir. Bu sorun pratikte güncel hayata dair bir sorun olabileceği gibi bir alandaki bilgi eksikliği, karmaşık ve çelişkili bilgiler yumağı ya da eğitici materyal eksikliği olabilir. Bu konuyla ilgili olarak alanınızla ilgili hocalarla, şirketlerle, kamu kuruluşları ve bürokrasiyle, belediye, ticaret odası vb. kuruluşlarla görüşmeler yaparak alttaki uygulama kutularını başlıca konularla ya da incelemek istediğiniz detay konularla doldurmanızda fayda bulunmaktadır. Üst başlığı bulunmayan kutuları alanınıza uygun bir üst başlık belirlemek suretiyle siz doldurun. Uygulama kutularını doldurduktan sonra, eğer bir araştırma yöntemleri dersi alıyorsanız, bu konuların geçerliliği, önemi ve yapılabilecekler hakkında sınıf arkadaşlarınızla ve hocanızla tartışın.
Doldurma kutucuklarını kitaptan görüntüleyebilirsiniz.
Bu yazıdan faydalanıyorsanız şu atfı yapınız. Sayım, Ferhat. (2017), Sosyal Bilimlerde Araştırma ve Tez Yazım Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s.31-47
1.1.1.Konu Tespitinde Dikkate Alınacak Üst Kuruluşların Belirlenmesi
Günümüzde konuların önemliliğini belirleyen faktörlerden biri de bu konuların, kurumların ne kadar ilgisini çektiğidir. Ulusal ya da uluslar arası kurumlar araştırmaların desteklenmesi için çok büyük kaynaklar ayırmaktadır. Bu destek, araştırma giderlerinin maddi olarak desteklenmesi şeklinde olabildiği gibi yayını ve duyurulması noktasında da olabilmektedir. Ayrıca bu kuruluşlar destek konularını belirlerken temel ihtiyaç alanlarını da gözetmeye çalışırlar. Çalışmanızda konu tespitine başlamadan önce alanınızla ilgili konularda ulusal ya da uluslar arası hangi kurumlar bulunduğunu, destek versin veya vermesin hangi konular üzerinde durduklarını belirlemenizde fayda bulunmaktadır. İlk iş, alanınızla ilgili hangi üst kurum ve kuruluşların bulunduğunu tam olarak tespit etmektir. Bu kısımda kuruluşların destek konuları gibi ayrıntılara girmeksizin alanınızla ilgili üst kurumları tespite çalışın. Aşağıdaki kutuları doldurup sınıfta birbirinizle paylaşın.
Doldurma kutucuklarını kitaptan görüntüleyebilirsiniz.
1.1.1.Üst Kuruluşların Önceliklerinin Belirlenmesi
Tespit ettiğiniz kurumları, ulusal ve uluslar arası planları (kalkınma planları, yatırım planları, hükümet programları, meslek kuruluşu planları vb.) inceleyerek alanınızla ilgili maddi teşvikli veya değil, belirlenmiş öncelikleri aşağıdaki liste ya da hazırlayacağınız benzeri bir rapor formatı ile yazın ve sınıfta tartışmaya açın.
Doldurma kutucuklarını kitaptan görüntüleyebilirsiniz.
1.1.Araştırmacı Adaylarının Konu Bulma Pratikleri
Özellikle deneyimsiz araştırmacıların konu bulma veya düşündükleri konuya ilişkin uygun bir araştırma başlığı ifade etmekte zorlandıkları görülmektedir. Deneyimsiz araştırmacılara hangi konuyu araştırmak istedikleri sorulduğunda genellikle alttaki tablonun birinci sütunundaki “çok genel” başlıkları söylemekle yetindikleri görülmektedir. Bu genel başlığa “...... sorunu”, “.........’nda durum”, “..........çözüm bulunması” gibi bir ekte yapabilmektedirler. Araştırmacı adayı, aslında o konuyla ilgili zihninde bazı fikirlere ve daha dar bir tanımlamaya sahip olsa bile ilk etapta aklına gelen bu ana başlığın herkese aynı şeyi düşündüreceğini varsaymaktadır. Araştırmacı adayına durumun böyle olmadığı kavratılmalıdır. Bir ana başlığa ilişkin birçok farklı “sorun” ya da desteklenmesi gereken “fayda” ya da engellenmesi gereken “zarar” olabilir. Yine bu sorunun aşılması, faydanın arttırılması ve zararın azaltılması hakkında da çok çeşitli fikirler olabilir.
Araştırmacı adayına çeşitli sorular sormak gerekmektedir. Bu sorular henüz kelimelerle ifade etmediği ancak zihninde şekillenen, sorun ve çözüm önerisine ilişkin hipotezlerini ifade etmesi içindir. Sorular henüz kendisini ifade edememiş adayı biraz tahrik edecektir. Dikkatli olunmalıdır. Adayın konuyla ilgili ilk ifadesi anlamsız görülebilir. Sorular hemen adayı konudan vazgeçirmeye konunun anlamsızlığını yüzüne vurmaya yönelik değildir. Sorular adayı açmaza sokmadan, sinirlendirmeden ve adım adım sorulmalıdır. Sorular aslında bir araştırma konusunda olması gereken kriterleri açığa çıkarmaya yöneliktir. Böylece adayın asıl araştırmak istediği konu ve hipotezi ortaya çıkarılabilir ve yönlendirilebilir.
Bazen adayın önerisinin araştırma konusu olmaktan çok uzak olduğu durumlar olabilir. Bu sorularla aday düşüncesinin bu kriterleri karşılamadığını kendisi anlamalıdır. Bu şekilde aday sonraki önerilerini bu kriterleri düşünerek sunabilecektir.
“Bahsettiğin bu sorun hakkında somut bir örnek verir misin?”
“Bu örnekteki olumsuz ve olumsuz durumu tanımlar mısın?”
“Sen bu örneğin nasıl yaşanması ya da sonlanmasını beklerdin?”
“Yapılabilecekler konusunda fikrin var mıdır?”
......vb.
Araştırmacı adayının bu sorulara verdiği cevaplar dikkatle dinlenir. Cevaplar sorun hakkında daha anlaşılabilir bir tanımlama ve hipotez sayılabilecek bir fikrin olup olmadığı konusunda açıklayıcı olacaktır. Sonrasında adayın durumuna göre ulaşabileceği ve hipotezini test edebileceği bir sınır çizilmesi suretiyle taslak bir başlık oluşturulabilir. Aday ön incelemesini yaptıktan sonra konu ve başlık yeniden değerlendirilir.
11 anakonuda konu şekillendirme pratiğini kitaptan görüntüleyebilirsiniz.
Bu yazıdan faydalanıyorsanız şu atfı yapınız. Sayım, Ferhat. (2017), Sosyal Bilimlerde Araştırma ve Tez Yazım Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s.31-47
